มาตราแม่ กด คือคำที่ ด เป็นตัวสะกด และคำที่มีเสียงเหมือน ด เป็นตัวสะกด 
ได้แก่คำที่มีตัวสะกดเป็นพยัชนะต่อไปนี้ คือ จ ฉ ช ฌ ซ ฎ ฏ ฑ ฒ ฐ ด ต ถ ท ธ ศ ษ ส อาจเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า ตัวสะกดแม่ กด 

เพลงมาตราแม่ กด 

(เนื้อร้องตามแบบสามัคคีชุมนุม) 
            มาตราสะกดแม่กด                          จงจำให้หมด สิบแปดตัวมี
ทั้ง จ ฉ เข้าที                                               กับ ช ช้าง ที่นำ ฌ เฌอ 
ซ โซ่ (ฎ) ชฎา (ฏ) ปฏัก                                ช่างงามจริงนัก ฑ มณโฑ 
(ฒ) ผู้เฒ่า ฐ ฐานใหญ่โต                              ด เด็กเล็กโก้ เดินโซ (ต) เต่านา 
(ท) ทหารแบก (ถ) ถุง และ (ธ) ธง                   ต่างมุ่งหน้าตรงไปที่ ศ ศาลา 
ส เสือร้ายอยู่ในพนา                                      ผู้มีเมตตา ษ ฤาษีอยู่ไพร 
            มาตราตัวสะกดแม่กด                        สิบแปดทั้งหมดจงจำเอาไว้ 
ขอเชิญมาท่องเร็วไว้                                      ไม่พลาดพลั้งไปเป็นคนเก่งเอย 

เพลงมาตราแม่กด
(ทำนองเพลงช้าง) 

              คด มด งด                 รู้จักแม่กดหรือไม่ 
                 เห็น "ด" สะกดที่ใด                เป็นมาตราไทย แม่กด นะ ๆ 
     จำไว้ซิจ๊ะ มีหลายคำ 
                  พจน์ รถ ยศ                   ก็เป็นมาตราแม่กด 
                 เหมือน "ด" สะกดทุกคำ         เราต้องจดจำกันให้ดี ๆ 
         ลองหาดูซิ มีหลายคำ

ตัวอย่างคำ

ชวด	กอด
มด	เห็ด
เป็ด